اخلاق مجموعه ارزش ها و آداب و رسومی است که در درون یک جامعه و در ارتباط با دیگران در جریان است. از لحاظ تحلیلی می توان اخلاق را به دو بخش تقسیم نمود: اخلاق سنتی و اخلاق مدرن که در دو حیطه فردی و اجتماعی قابل بررسی است. اخلاق فردی مربوط به خویشتن است و اخلاق اجتماعی در ارتباط با دیگران و در درون یک جامعه بزرگتر و در تعاملات اجتماعی معنا و مفهوم پیدا می کند. مولفه های اخلاقی به عنوان موتور محرکه توسعه در یک جامعه سنتی و مدرن با هم متفاوت است. مهمترین عناصر اخلاقی در بعد فردی در یک جامعه سنتی شامل شناخت، عبادت، ذکر و تسلیم، امید و توکل و شناخت خویش است.

در ارتباط با دیگر گروه ها نیز مفاهیمی چون صداقت، فتوت و جوانمردی، عدالت، شجاعت و جسارت… جز مفاهیم اساسی و مورد وفاق جامعه سنتی می باشند. در یک جامعه مدرن نیز علاوه بر آنکه بیشتر فضیلت های اخلاقی سنتی باید وجود داشته باشد عناصر دیگری از زندگی جمعی مدرن چون نظم پذیری، قانون گرایی، مشارکت، حسابگری، پاکدستی و پاک گفتاری جمعی و … از ضرورت های اصلی توسعه سازمانی و توسعه جوامع محلی می باشند. بدون وجود این عناصر خصوصا عناصر جمعی، توسعه در یک جامعه محلی و سازمانی یک تخیل و سرابی بیش نیست. فرد و جامعه رها شده و آزاد و فراری از هر قید و بند سنتی اگر نتواند پایبندی به عناصر جمعی اخلاق مدرن داشته باشد و آن قید و بندهای الزام آور زندگی مدرن را نشناسند و باور قلبی و عمیق و عملی به آنها نداشته باشد، غیر ممکن است بتواند نقش مفیدی در توسعه جامعه خویش داشته باشد. در برخی از جوامع با تضعیف و به فراموشی سپرده شدن اصول اخلاق سنتی، اصول اخلاقی مدرن نیز جایگزین نشده است. چنین جامعه ای که به آن می توان جامعه تهی از اخلاق نام نهاد. بیشتر افراد آن نه خیر جمعی و عمومی بلکه فقط نفع فردی را در نظر می گیرند و برای رسیدن به نفع های کوتاه مدت زندگی نه تنها خود را مجاز و مختار می دانند هر کلامی را بر زبان جاری کنند، بلکه با هر نوع گفتاری که نفع و خیر جمعی را دارد علیرغم تظاهر به موافق بودن با آن، سر ناسازگاری دارند، خوب و بد اخلاقی، خوب و بدی مقطعی و منافعی و غیر اخلاقی خواهد بود. هر آنچه که تا دیروزشان خوب بوده امروزه آن بد می شود. زیرا در آن منافعی برای خود نمی بینند. در چنین حالتی جامعه و سازمان به مرض گفتمان بدون متر و شاخص اندازه‌گیری درست مبتلا می شود. گفتمانی که مسیر توسعه را در جوامع محلی پر از سنگلاخ می کند.

یک جامعه زمانی می تواند در مدار درست توسعه یافتگی قرار بگیرد که اعضای آن جامعه ترکیبی از اصول اخلاقی سنتی و مدرن را در کنار هم داشته باشند و گرنه اعضای آن مانند توپی پر از باد و توخالی خواهد بود که با هر نسیمی جابجا خواهند شد./انتهای پیام