یوسف بهارلو

انسان‌ها از آغاز آفرینش تا کنون، همواره با انواع آسیب‌ها و بلایا دست به گریبان بوده و  آسیب‌های جانی و مالی فراوانی به آن‌ها واردشده است. هیچ جایی از این کره خاکی را نمی‌توان نام‌برد که از بحران‌ها و حوادث گوناگون در امان بوده باشد به همین دلیل، جوامع مختلف پیوسته به دنبال کشف و ابداع راه‌حل‌هایی بوده و هستند، تا بتوانند آسیب‌های ناشی از حوادث غیرمترقبه را به گونه‌ای کنترل نموده یا به حداقل رسانند و در واقع بحران‌ها را مدیریت نمایند.

کشور ایران در طول تاریخ به دلیل وجود ویژگی‌های جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی، طبیعی و سیاسی،  همواره در معرض بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی زیادی قرار گرفته و به تبع آن خسارات مالی و جانی زیادی نیز از این راه به کشور تحمیل شده است. با توجه به این امر، لزوم توجه به جایگاه مدیریت بحران در کشور از اهمیت بالایی برخوردار است.
مدیریت بحران عبارتست از فرآیند پیش بینی و پیشگیری از وقوع بحران برخورد و مداخله در بحران و سالم سازی بعد از وقوع بحران.

مدیریت بحران دارای سه بخش است؛ بخش نخست قبل از بحران،
دوم حین بحران
و سوم بعد از بحران؛
بخش اول مهمترین بخش بحران است که حدود ۸۵ درصد جلوگیری از خسارت در یک بحران به همین بخش بستگی دارد . بخش دوم تنها ۱۰ درصد و بخش سوم پنج درصد جلوگیری از خسارات را در بر می‌گیرد.

یک مدیر بحران باید ویژگیهای خاص‌تری نسبت به یک مدیر معمولی داشته باشد
مدیریت بحران , علمی کاربردی است که به وسیله مشاهده سیستماتیک بحرانها و تجزیه و تحلیل آنها در جستجوی یافتن ابزاری است که بوسیله آنها بتوان از بروز بحران ها ، پیشگیری نمود و یا در صورت بروز آن در خصوص کاهش اثرات آن آمادگی لازم امداد رسانی سریع و بهبودی اوضاع اقدام نمود. امروزه عمده ترین نقاط ضعف مدیریت بحران عدم هماهنگی و همکاری سازمانها ، کمبود ضوابط و مقررات جامع و مانع و پراکندگی و نا کافی بودن قوانین و مقررات موجود ، محدودیت منابع مالی است، اما خوشبختانه نقاط قوت بسیاری نیز وجود دارد که خود شامل تجارب مفید در مدیریت ها بحران و روحیه تعاون و نوع دوستی در جامعه و مشارکت خوب و ارزشمند مردم و سازمانهای NGO همچون جمعیت هلال احمر است که می توان با مرتفع نمودن نقاط ضعف و توجه بیشتر به نقاط قوت راه را برای عملکرد هر چه بهتر و قویتر در امر مدیریت بحران هموار نمود . باید تهدیدها و فرصت ها را به خوبی شناخت و خود را برای مقابله با تهدیدها و استفاده از فرصتها آماده ساخت.

مدیر بحران کیست؟

مدیر بحران، کسی است که تهدید کننده‌ها را بشناسد و از فرصتها خوب استفاده کند.

در فرهنگ ما ضرب المثلی است که می گوید « علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد » متاسفانه در کشور ما زنگ خطرها نادیده و نا شنیده گرفته می شوند و بعد از وقوع بحران تازه به فکر می افتیم و راه حلی جستجو می نمائیم . متاسفانه مدیر بحران یا علائم را نمی شناسد و یا به اهمیت این علائم واقف نیست.

مدیر بحران باید به دنبال راه کارهایی جهت کاستن ابعاد بحران باشد . به عبارت دیگر آثار هر عامل را با پارامترهای دیگر سنجید و پس از تحلیل نسبت به رفع آن بکوشد مدیر بحران باید تفکر استراتژیک را یاد بگیرد یعنی بتواند به آشفتگی ذهنی خویش در کوتاهترین مدت نظم بخشد این امر امکان ندارد مگر با حضور مداوم در بحران ها نهایت پایداری مدیریت این سازمان را می طلبد.
از دیگر ویژگی‌های یک مدیر بحران می توان موارد زیر را نیز نام برد
پرهیز از جزئی نگری
انجام به موقع و درست کار
نظر خواهی برای انتخاب راه حل
انتخاب بهترین راه حل و تصویب و اجرای به موقع آن
اتخاذ تصمیمات مؤثر بر اساس اطلاعات صحیح در جهت کاهش خسارات و کنترل سریع بحران
آمادگی کامل برای هر گونه پیشامد.
پی ریزی دفاتر مطالعاتی ملی، منطقه ای و هماهنگ سازی آنها به نحوی که از دوباره کاری پرهیز شود.
تهیه بانک اطلاعاتی روز آمد برای استفاده هر چه بهتر آن.
استفاده از سیستم هشدار دهنده خطر گرچه هزینه بالایی را می‌طلبد.
تفکیک وظایف واحدهای امداد رسانی و انجام رزمایش‌های عملیاتی سالانه.
ایمن سازی شبکه ها و شریانهای حیاتی که شامل آب ، برق، سوخت ، ارتباطات جاده ای مخابراتی برج کنترل فرودگاهها و سدها و… به دلیل اینکه شرایط منطقه پس از بحران نابسامان است در کوتاهترین زمان نمی توان به ترمیم این شبکه پرداخت. زیرا این کار خود خسارات زیادی را به بار می آورد و از سرعت عمل امداد می کاهد.
تقویت بیمه در مناطق حادثه خیز حتی به صورت اجباری می توان ابعاد بحران را کاهش دهد ، چرا که با توجه به ابعاد حادثه ، پرداخت خسارت خود عامل بزرگی در رفع بحران است.
آگاهی افکار عمومی یکی دیگر از وظایف بسیار مهم مدیر بحران است .

اما با توجه به جاری شدن سیل اخیر در برخی از نقاط کشور بد نیست بدانیم که بیش از نیمی از سیلهای جهان در آسیا اتفاق می افتد.
‌سیل ها از نظر خسارات اقتصادی و انسانی یکی از پرهزینه ترین و مکررترین بلایای طبیعی هستند. مسائل مربوط به سیل به شدت افزایش یافته است، و نیاز به یک مدلسازی موثر برای درک مسئله و کاهش اثرات فاجعه بار آن وجود دارد. فعالیت‌های نجات از سیل به عنوان اقدامات تکنیکی و سازمانی انجام شده در طول سیل قریب الوقوع یا مناطق سیل زده به منظور نجات زندگی انسان‌ها و امول آن‌ها، بخصوص برای حفاظت و تخلیه انسان از این مناطق، مراقبت از تلفات در دوره لازم، برای نجات و انتقال اموال به مناطق غیر آسیب دیده در نظر گرفته می‌شود. انتهای پیام