نویسنده: سینا غرباوی

تغذیه مناسب جزو جدایی‌ناپذیر اصول غذایی ماه مبارک رمضان است و، تنها در شرایطی می‌توان انتظار داشت روزه‌دار سلامت جسم و روح را به دست آورد که مطابق قواعد صحیحی رفتار کند.

در این مقاله با برخی از این  رفتارای غذایی در ماه مبارک رمضان آشنا می‌شوید.

زمان غذا خوردن

در ماه مبارک رمضان زمان غذا خوردن اصلی، سه مرحله سحر، افطار و شام می‌باشد که لازم است کاملاً از هم مجزا باشند. دو زمان سحر و افطار تقریباً مشخص شده است. در سحر لازم است که طوری برنامه‌ریزی شود که علاوه بر زمان کافی برای ذکر و دعا و عبادت، زمان کافی برای غذا خوردن در نظر گرفته شده باشد. یکی از موارد اشتباه غذایی در این مرحله، تسریع در غذا خوردن در وقت سحر است که اثر خود را بعد از چند روز روزه گرفتن در سیستم گوارش شما نشان خواهد داد. سنگینی معده، طی نشدن روند طبیعی مراحل هضم غذا در طول روز، ترشی معده و در ادامه آن ناراحتی‌های معده و روده از عواقب این کار به شمار می‌روند.

نکته دیگر در مورد تغذیه در ماه رمضان این است که باید به زمان صرف افطار و شام توجه داشت. نبایستی بدون در نظر داشتن حجم غذای خورده شده در افطار وارد مرحله شام خوردن شد. صرف افطار می‌بایست در اولین فرصت ممکن صورت گیرد تا تداخلی با زمان شام خوردن پیش نیاورد. فاصله زمانی افطار و شام باید آن‌قدر باشد که در موقع صرف شام غذای هضم نشده در معده نباشد. زمان شام خوردن هم باید طوری برنامه ریزی شود که تا قبل از خواب زمان کافی برای هضم وجود داشته باشد و نباید با شکم پر به رختخواب رفت.

میزان غذا خوردن

یکی دیگر از نکاتی که در مورد تغذیه در ماه رمضان باید به آن توجه کرد میزان غذا خوردن است. یکی از مشکلات در سیستم غذایی بسیاری از افراد این است که حجم غذای خورده شده توسط آن‌ها، تحت کنترلشان نیست. حجم غذای افطار باید بسیار کم باشد تا قبل از شام خوردن از معده خارج شده و امکان خوردن غذای اصلی بدون اثر مضر جانبی وجود داشته باشد. حجم شام باید به نحوی کنترل شود تا هم امکان خوردن میوه بعد از شام باشد، هم تنقلات مرسوم بعد از شام بر محتویات معده فشار آورد، هم مشکلی در روند خواب پیش نیاورد و هم مانعی بر غذا خوردن در وقت سحر حاصل نشود.

چگونه غذا خوردن

یکی از معضلات غذا خوردن خیلی افراد سریع خوردن غذا است که معمولاً یا به دلیل محدودیت زمانی است یا استرس داشتن در موقع غذا خوردن یا به رسم عادت. به هر دلیل که باشد تأثیرات مضرش بر روی معده بسیار شدید خواهد بود و عواقبی ناگوار به دنبال خواهد داشت. پس در ماه مبارک، باید دقت داشت تا تنظیم وقت به صورتی انجام شود تا غذا خوردن در سحر، افطار و شام به تعجیل صورت نگیرد. بنابراین با آرامش غذا خوردن و نخوردن آن در شرایط نگرانی، استرس و ناراحتی، بسیار در تأمین سلامتی دستگاه گوارش ما مؤثر است.

انتخاب نوع غذا

یکی دیگر از نکات در مورد تغذیه ماه رمضان این است که باید توجه خاصی به نوع غذای مصرفی خود داشته باشید. غذاهایی که ما می‌خوریم مهم‌ترین فاکتور تعیین کننده سلامتی و بیماری‌های ماست. با کمال تاًسف عوامل متعددی چون عدم اطلاع از مواد غذایی، قدرت هوس در انتخاب، انتخاب غذا در تنوعات مکانی-زمانی، تبلیغات تولیدکننده‌ها و انتخاب بر اساس قدرت اقتصادی در انتخاب نادرست غذایی ما دخالت دارند.

• 

بایدها و نبایدها

بايدهای سحری

سحری را پس از نيمه شب ميل كنيد. اين‌ می‌تواند مقاومت فرد روزه‌دار را به ويژه در روزهای اول ماه مبارك رمضان، در برابر تشنگی و گرسنگی افزايش دهد. بهترين نوشيدنی برای جلوگيری از تشنگی در روزه‌داری، آب است كه البته می‌توان آن را با كمی آب‌لیموی تازه طعم دار كرده و نوشيد.

استفاده از غذاهای پر پروتئين مانند تخم مرغ، سويا، گوشت، مرغ، ماهی، لبنيات و حبوبات در وعده سحری باعث می‌شود كه قند خون ديرتر افت پيدا كند و فرد كمتر احساس ضعف كند. از مصرف مواد غذایی پر فیبر مانند سبزی و ميوه دريغ نكنيد.

نبايدهای سحری

وعده سحری را حذف نكنيد. هنگام سحری آب زياد ننوشید. نوشابه‌های گاز‌دار را از سحری حذف كنيد. از مصرف ته ديگ و غذاهای بسيار چرب و شور مانند آش شور، برنج و ماكارونی پرچرب در وعده سحری پرهيز كنيد. از مصرف مواد غذايی شيرين مانند زولبيا و باميه در سحر پرهيز كنيد زیرا باعث افت سريع قند خون و احساس گرسنگی در طول روز می‌شود. برای مهار تشنگی از خوردن غذاهايی مانند انواع نوشابه‌ها، بادمجان، سوسيس و كالباس، سس مايونز، سير، پياز و فلفل در وعده سحری پرهيز كنيد. برای پيشگيری از بوی آزار‌دهنده دهان در طول روز، از مصرف سير و پياز در وعده سحر بپرهيزيد. ضمن اینکه رعايت نكات بهداشتی برای تأمين مواد مغذی موردنياز بدن سبب افزايش طاقت روزه داران در مقابل گرسنگی و تشنگی طولانی مدت در گرم‌ترين ماه‌های تابستان، به ويژه جلوگيری از كم آبی بدن می‌شود.

بايدهای افطار

افطار خود را با آب جوش، شير يا چای ولرم باز كنید. هنگام افطار از مواد قندی كه به سرعت جذب می‌شود مانند خرما، كشمش، عسل يا نبات استفاده كنيد و ترجیحاً برای این وعده از سوپ، فرنی يا آش رقيق استفاده شود. اگر آش رشته در زمان افطار استفاده می‌شود بايد آن را به عنوان غذای کامل در نظر گرفت. از مصرف زياد مواد غذايی پر چرب در وعده افطار خودداری كنيد. این مواد غذایی باعث بی‌اشتهايی در هنگام سحر می‌شوند. فاصله زمانی بين افطار و شام را رعايت کنید. سعی كنيد كه شام را با غذاهای سبك، كم قند و فيبردار مثل سوپ و سبزی‌ها يا سالاد كه فشار چندانی به معده وارد نمی‌كنند، شروع كرده و سپس به سراغ شام اصلی بروید.

 شام بهتر است از منابع پروتئينی كم چرب باشد. به عنوان مثال، مصرف تكه‌ای ماهی يا سينه مرغ كبابی همراه با انواع سبزی‌های بخارپز شده مانند هويج، لوبيا سبز، نخودفرنگی و ذرت بسیار مفید و انرژی‌زا است.

نبايدهای افطار

از آشاميدن آب يخ يا نوشابه خيلی سرد پرهيز کنید. وعده افطار، از چای پررنگ استفاده نشود. مصرف بيش از حد مواد غذايی شيرين و چرب هنگام افطار، باعث تشنگی می‌شود و مصرف زياد نوشيدنی‌ها، به‌ويژه مايعات خنك، با رقيق كردن اسيد و آنزيم‌های دستگاه گوارش سبب اختلال در هضم و جذب مواد غذايی می‌شود و مشكلاتی مانند درد شكم و نفخ را ايجاد می‌كند. مصرف ديرهنگام مواد غذايی باعث به تأخیر انداختن خواب و در نهايت بی‌اشتهايی و بی‌حوصلگی هنگام سحر می‌شود.

مواد غذایی كله پاچه، سيرابی و شيردان موجب تشنگی می‌شود، بنابراين بهتر است از مصرف آن‌ها در ماه مبارك رمضان پرهيز كرده يا به صورت كم آب و كم نمك در وعده افطار ميل شود.

نوشیدنی‌های مناسب ماه رمضان

شربت آبلیمو

شربت آبلیمو کم شیرین سبب ترشح بزاق شده و احساس تشنگی را در روزه داران برطرف می کند.

شربت خاکشیر و تخم شربتی

از دیگر نوشیدنی‌های ماه رمضان شربت خاکشیر و تخم شربتی هستند که خنک کننده و ضد عطش‌اند و می‌توانند آب را درون دانه‌های خود نگه دارند و به تدریج آن را به بدن برسانند. در نتیجه نیاز بدن را به مدت طولانی تر نسبت به آب تأمین می‌کنند. بهتر است آنها را بدون شکر یا با شکر کم مصرف کرد.

کاسنی

در بین عرقیات سنتی، فقط کاسنی خاصیت خنک کنندگی بدن را دارد، از این رو پیشنهاد می‌شود نوشیدنی‌های مخصوص ماه رمضان مانند خاکشیر را با کمی کاسنی و گلاب مخلوط و سپس استفاده کنید.

شربت سکنجبین

شربت سکنجبین به تنهایی یا با اضافه کردن سکنجبین به خاکشیر نیز می‌تواند به رفع عطش کمک کند و بهتر است این ترکیب را تهیه و برای رفع تشنگی آن را بنوشید.

دم کرده نعناع

دم کرده برگ خشک نعناع یا مخلوط آن با عسل بین افطار تا سحر موجب رفع تشنگی خواهد شد. تهیه و مصرف شربت نعناع نیز برای رفع تشنگی بسیار مفید است. برای تهیه آن باید از شربت پایه استفاده کرد. جوشاندن آب و شکر به نسبت دو به یک و افزودن مقداری عرق نعناع و آب لیمو ترش، آن را بسیار گوارا و مفید می‌کند. این شربت نیز به میزان زیادی از عطش جلوگیری می‌کند و از نوشیدنی‌های توصیه شده برای ماه رمضان است.

دم کرده لیمو عمانی با گل گاو زبان و نبات

دم کرده لیمو عمانی با گل گاو زبان و نبات نیز می‌تواند علاوه بر رفع تشنگی، باعث آرامش و خواب مناسب در شب شود.

شربت تمبر هندی با عسل

خیس کردن تمبر هندی و صاف کردن آن و سپس مخلوط آن با عسل و تهیه شربت، نوشیدنی مفیدی برای رفع یبوست در ماه رمضان محسوب می شود.