×

منوی بالا

منوی اصلی

دسترسی سریع

اخبار سایت

true
true

ویژه های خبری

true
    امروز  جمعه - ۱۰ فروردین - ۱۴۰۳  
true
true
گذری بر تاریخچه مطبوعات ایران: محسن علیکرمی

از زمان خلقت بشر تا کنون انسان‎ها برای انتقال افکار و عقاید خویش به دیگران از شیوه‎های گوناگونی از جمله حرکات دست و بدن، نقاشی و «زبان» که کامل ‎ترین وسیله ارتباطی است، استفاده می‏ کردند.
بعدها با اختراع خط و چاپ که محدودیت ‎های مکانی را از بین برده بود، به آرامی زمینه‎ی ایجاد وسایل ارتباط جمعی از جمله مطبوعات در دنیا به وجود آمد که آغازگر عصر جدیدی در دوران خویش بود و روز به روز بر اهمیت آن در دنیا افزوده می ‏شد.
با انتشار اولین روزنامه‏ های دیواری‎ در روم باستان مطبوعات فعالیت‏‌های خود را آغاز نمود و به تدریج به سمت تخصصی شدن حرکت کرد که نتیجه‎اش به وجود آمدن روزنامه‎های بزرگی هم‏چون «تایمز انگلیس» «لوموند فرانسه» «آساهی شیمبون ژاپن» و «نیویورک تایمز آمریکا» بود.
اما اهمیت مطبوعات در مسئله واترگیت به چشم آمد که روزنامه واشنگتن پُست با انتشار اسنادی مبنی بر شنود تلفنی حزب دمکرات در انتخابات ریاست جمهوری؛ ریچارد نیکسون رئیس جمهوری حزب مخالف (جمهوری خواه) را مجبور به استعفا از سمت خود نمود.
اما در ایران، میرزا صالح شیرازی که از دانشجویان تحصیل کرده در اروپا بود بعد از آموختن برخی علوم مدرن به کشور بازگشت و اولین روزنامه ایران به نام «کاغذ اخبار» را تاسیس کرد و عصر جدیدی در تاریخ مطبوعات ایران آفرید، بعد از آن، میرزا تقی خان امیرکبیر نیز در عصر ناصری با تأسیس «وقایع التفاقیه» فعالیت‎های مطبوعاتی را رسما در ایران پایه ریزی نمود.
اما اوج فعالیت مطبوعات در ایران را باید در عصر مشروطه جست و جو کرد، آنجا که روزنامه نگاران به ظاهر روشنفکر و حامی مدرنیسم پا به این عرصه گذاشتند و با روزنامه‎هایی هم‏چون قانون، صوراسرافیل، عروة الوثقی به دور از وابستگی حزبی و دولتی در آگاه سازی مردم نقش حیاتی را ایفا و در خط مقدم جنگ مشروطه با سلطنت؛ رسالت‌کاری خود را به جا آوردند.
بعد از به ثمر نشستن مشروطه در زمان سلطنت مظفرالدین شاه کشور با تشکیل شورای ملی راه پیشرفت و ایجاد محدودیت در سلطنت را به سرعت طی می کرد که با مرگ ناگهانی مظفرالدین شاه و سلطنت پسرش محمدعلی عصر تاریکی بر مطبوعات ایران پدیدار گشت.
زمانیکه محمدعلی شاه در آغاز سلطنت خود مخالفت با مجلسی‎ها را در پیش گرفته بود به بهانه دست داشتن نمایندگان مجلس در جریان ترور ناموفق وی در ۲ تیر ماه ۱۲۸۷ با کمک لیاخوف روس، مجلس را به توپ بست و روزنامه‌ نگارانی همچون میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل، سید محمدرضا مساوات شیرازی، مَلِک المتکلمین و سید جمال الدین واعظ اصفهانی را در باغشاه به دار آویخت. بی شک ماجرای باغشاه را باید تاریکترین عصر مطبوعاتی ایران دانست که در این حادثه روزنامه نگاران و آزادی‌خواهان آن عصر کشور قربانی دیکتاتور بی رحمی به نام محمد علی شاه شدند. مردم ایران که تاب این جنایت بزرگ را نداشتند در تبریز، اصفهان، مشهد و مازندران به پا خواستند و دست به فتح تهران زدند و محمدعلی شاه را از سلطنت خلع نمودند و پسر خرد سال‏‌اش را بر مسند سلطنت قراردادند.
احمد شاه که بعد از پدر در ۱۳ سالگی به سلطنت رسیده بود ناخودآگاه کشورش درگیر جنگ جهانی اول شد و مطبوعات کشور نیز کمابیش درگیر این جنگ فراگیر شده بودند.
در این دوران مطبوعات کشور همچنان به روال خود ادامه می‌دادند تا اینکه حادثه سیاسی دیگری به نام کودتای ۱۲۹۹ به همکاری سید ضیاء و رضاخان میرپنج  در کشور رخ داد و این بار قلدری به نام رضاخان نقشه شوم انقراض قاجار را با کمک انگلیسی‎ها در سال ۱۳۰۴ عملی کرد.
در آن برهه نیز دیکتاتوری بی رحمتر از محمدعلی شاه به سلطنت رسیده بود که تاب هیچ انتقادی از جانب اطرافیان را نداشت و بزرگانی همچون آیت‎الله مدرس و کمال الملک را به قتل رساند.
مطبوعاتی‌ها نیز همچون سایر اقشار جامعه از بی رحمی‌های رضاشاه بی نصیب نماندند و فلسفی که در روزنامه‎اش نقدی به رضاشاه نوشته بود به صورت مستقیم با ضربه مشت شاه دندان ‌هایش شکست و فرخی یزدی نیز در زندان به دستور شاه لب‌هایش دوخته شد.
با آغاز جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط متفقین رضا شاه به جزیره موریس تبعید و بعد از آن محمد علی فروغی با حمایت انگلیسی‌ها محمدرضا را بر تخت سلطنت نشاند.
در این دوران به علت به وجود آمدن اندیشه‌های جدید سیاسی در دنیا؛ تفکرات جدیدی نیز به ایران وارد شد و احزاب مختلفی همچون حزب توده (کمونیست)، حزب دموکرات (در کردستان و آذربایجان) در ایران شکل گرفتند که هر حزب برای خود روزنامه‎ای راه اندازی کرد. این عصر را باید دوران وابستگی مطبوعات به احزاب و گروه‌های سیاسی دانست که هر کدام از این احزاب افکارشان را از این طریق به مردم انتقال می‌دادند.

از شهریور ۲۰ تا کودتای ۲۸ مرداد را باید آزادترین دوران مطبوعاتی قبل از انقلاب اسلامی دانست که وجود فعالیت روزنامه هایی همچون آتش، باختر امروز (جبهه ملی) سوماکا (حزب سوسیالیست ملی کارگران) شاهد (حزب زحمتکشان) اطلاعات و کیهان‌گواه این مسئله است و بعد از این کودتا دوران خفقان مطبوعات تا انقلاب اسلامی سال ۵۷ به طول انجامید.
بعد از انقلاب اسلامی درسال ۵۷ زمینه آزادی مطبوعات فراهم شد و هر حزب و شخص حقیقی می توانست نشریه مورد نظر خود را تاسیس و در چارچوب قانون فعالیت خود را ادامه دهد و اینک نیز…/ انتهای پیام

false
true
false
false
  1. robati

    عالی بود استاد علیکرمی

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید

- کامل کردن گزینه های ستاره دار (*) الزامی است
- آدرس پست الکترونیکی شما محفوظ بوده و نمایش داده نخواهد شد


false