شهر شاپورخواست از جمله شهرهای مشهور دوره ساسانی است. این شهر در مکان امروزی شهر خرم آباد قرار داشت و بنا به نوشته اکثر مورخان، به همت شاپور اول(۲۱۵-۲۷۰ق.م) دومین پادشاه بزرگ ساسانی بنیان نهاده شده است.

ابن بلخی مورخ قرن ششم درباره بنای این شهر به دست شاپور ساسانی و موقعیت آن می نویسد: « و اما آثار شاپور در عمارت جهان بسیار است و این شهرها او کرده است. بی شاپور از اعمال پارس، بلاد شاپور، شاپورخواست این شاپورخواست پهلوی الاشترست، جندی شاپور، شاذ شاپور و…» (۱)

شهر شاپورخواست که در جای محله های قاضی آباد، کوی فلسطین، پشته و میدان شقایق قرار داشت، در قرن هفتم و هشتم ویران شد. علت ویرانی آن احتمالا حمله مغول و متعاقب آن تیمور بوده است. آثار چندی از جمله یک مناره که گفته می شود مناره مسجد امام حسن(ع) بوده است، یک سنگ نوشته، پل شکسته شاپوری، آسیابی در پشته، دژ فلک الافلاک و گردابی سنگی از شهر شاپورخواست هم اکنون در شهر خرم آباد خودنمایی می کند.

شهر شاپورخواست از دوره ساسانی تا چندین قرن پس از اسلام از شهرهای آباد و پررونق ایران محسوب می شد.
قدیمی ترین گزارشی که از شهر شاپورخواست«خرم آباد»در دست است، مربوط به سده نخست هجری قمری است.

این گزارش حاکی از آن است که در سال ۲۳ هجری یعنی زمانی که عمر خلیفه دوم به دست یک اسیر ایرانی به نام فیروز یا پیروز درمدینه، کشته شد وبنا به نوشته ابن بلخی نویسنده کتاب فارسنامه؛ چون این خبر در ایران منتشر شد، مردم شهرهای شاپورخواست (خرم آباد)، کازرون و دیگر شهرها شورش کردند و برادر «شهرک» را به « به شاپور » (۲) بردند و عصیان کردند.

لازم به توضیح است، به هنگام حمله اعراب مسلمان به ایران، شهرک نجیب زاده ایرانی و فرماندار فارس بود که در نتیجه تهاجم اعراب در جنگ کشته شده بود و اکنون برادر او فرمانده شهرهای شورشی شده بود.

با روی کار آمدن عثمان جانشین عمر و سومین خلیفه اسلامی، تصمیم گرفت سپاهی مجهز برای سرکوب شورشیان شهرهای ایران بفرستد. سپاه اعزامی خلیفه، شورش شهرهای ایران را به شدت سرکوب کرد. مردم شهرهایی که سر به شورش برداشته بودند، ناچار به صلح تن دادند و بنا به روایت ابن بلخی؛ «صلح کردند و مالی دیگر خدمت بیت المال کردند و جزیه (۳)بر خویشتن گرفتند»(۴)

پاورقی:
۱- ابن بلخی، فارسنامه، تصحیح و تحشیه‌ی “گای لیسترانج” و “رینولد آلن نیکلسون”، تهران ، انتشارات اساطیر، ۱۳۸۵، ص۱۱۵.
۲- شهر باستانی «به شاپور »یا بیشاپور از قدیمی‌ترین شهرهایی است که تاریخچه ساخت آن به‌‌صورت مکتوب در سنگ‌نوشته‌ای محفوظ مانده است.این شهر از شهرهای خوش آب‌ و هوا و دارای طراحی و مهندسی ویژه آن روزگار محسوب می‌شود. در کتاب‌های تاریخی، نام این شهر با عنوان‌های بیشاپور، بیشابور، به شاپور، بیشاور و «به اندیوشاپور» ضبط شده ‌است. شهر بیشاپور مرکز ایالت و کوره اردشیرخوره به‌ شمار می‌رفت.
۳-جزیه نوعی مالیات بود که از اهل کتاب گرفته می شد. یعنی غیر مسلمانان اهل کتاب که مجبور نبودند اسلام را بپذیرند و همچنان بر دین قبلی می ماندند ،این مالیات را پرداخت می کردند. پیش از این مردم ایران پیرو دین زردشت بودند.
۴-ابن بلخی،همان، ص۱۱۶